İstanbul Ticaret Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Öğr. Üyesi Şefik Memiş, Osmanlı’nın katıldığı uluslararası fuarlar ile organize ettiği ulusal fuarları konu alan bir kitap yazdı.

“Osmanlı Ticaret Seferleri - Uluslararası Fuarlarda Osmanlılar 1851-1914” adlı eserde, dünyada düzenlenen ilk “evrensel fuar/expo” olan Londra Dünya Fuarı’ndan I. Dünya Savaşı’nın çıktığı 1914 yılında düzenlenen Panama Pasifik Dünya Fuarı’na kadar Osmanlı’nın katıldığı uluslararası fuarlar ile organize ettiği ulusal fuarlar anlatılıyor. 

Yazarın 2008 yılından itibaren Osmanlı’nın ulusal ve uluslararası fuarları hakkında sürdürdüğü çalışmaların sonuçlarının toplandığı kitap, Türklerin modern fuarcılık tecrübesinin iki asra yakınlaşan hikayesini bir bütünlük içinde sunuyor. Osmanlı kalkınma ve sanayileşmesine etkisinin irdelenmeye çalışıldığı kitapta, bir “sanayileşme stratejisi olarak fuarların” önemi vurgulanıyor.

1851 Londra Sergisi’nden itibaren tüm önemli uluslararası fuarların bir kısmına Osmanlı mimarisinin seçkin örneklerinin yeniden inşa ederek katılım sağlandığını, tüm Osmanlı coğrafyasında üretilen on binlerce çeşit ürünün sergilendiği, fuarın yapıldığı ülkenin dilinde yüzlerce sayfalık kataloglar ve bazı fuarlarda çok dilli gazeteler yayınlandığını gözler önüne seriyor.

Kitap, 19. yüzyılda Osmanlı’nın fuarcılıkta yaptıklarının 21. yüzyıldaki fuarlarla yarışabilecek boyutta olduğunu gösteriyor. 15 bin metrekarelik fuar alanları, yüzlerce sayfalık kataloglar ve fuar alanında hem okyanuslar aşarak hem de Osmanlı hurufat tekneleri götürüp, serginin sürdüğü sürece yayınlanan gazeteler…

Yazara göre “Osmanlı Ticaret Seferleri” kapsamlı içeriğiyle uluslararası pazarlara açılmayı hedefleyen, büyük düşünen ve kendini, kendi ördüğü duvarlarla sınırlamayan Türk iş dünyasına ilham verecek bir nitelik taşıyor.  Osmanlı’nın askerî seferlerle yetinmediğini, ticaret seferleri de yaptığını, hatta o günün şartlarına göre oldukça başarılı olup zafer kazandığını da gösteriyor. Bazen bu ticaret seferlerinin başında Osmanlı Sultanlarını bulunuyor… İşte 1867 Paris Sergisi için Fransa’ya, oradan İngiltere’ye ve diğer Avrupa ülkelerine giden Sultan Abdülaziz, bu ticaret seferlerine kumandanlık edenlerden biri…

Kitapta şaşırtıcı konular da yer alıyor: Modern anlamda ilk Türk fuarı olan 1863 Sergi-i Umumi-i Osmani ve özgün bir mimarinin yansıması olan sergi salonu… Bandırmalı bir Türk müteşebbisinin ürettiği özgün Yeniçeri giysilerini 1893 Şikago Sergisi’ne götürme mücadelesi… Amerikan kıtasında düzenlenen dünya fuarlarındaki görkemli Osmanlı pavyonları ve Avrupa’ya karşı yeni müttefik arayışları… 1872’de Viyana Sergisi sebebiyle ilk Türk moda tasarımlarının arz-ı endam etmesi…  Türkiye’de fuarcılığın yerleşmesi için Dersaadet Ticaret Odası’nın gayretleri ve Türk müteşebbislerin ilk uluslararası fuar katılımlarını organize etmesi…